Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Furkan Şimşek
Girişim sermayesi fonlarını daha iyi anlayabilmek adına özel sermaye fonlarına değinmekte yarar vardır. Sınırlı sorumlu ortaklık şeklinde kurulmuş, genellikle halka açık olmayan şirketlere yatırım yapan ve bu şirketleri süreç içerisinde daha karlı hale getirip gelir elde etmek amacıyla kurulmuş olan fonlar, özel sermaye fonları şeklinde adlandırılır. Özel sermaye fonları yatırım yaptıkları şirketlerin özelliklerine göre farklı alt türlere ayrılır Girişim sermayesi yatırım fonları da özel sermaye fonlarının alt türlerinden biridir.
Girişim sermayesi yatırım fonları yüksek büyüme potansiyeli olan küçük ve orta ölçekli şirketlere, startuplara sermaye sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu fonlar yaptıkları yatırımların karşılığı olarak küçük ve orta ölçekli şirketlerden veya startuplardan pay alıp o şirketlere ortak olurlar.
Girişim sermayesi yatırım fonları küçük ve orta ölçekli şirketlere veya startuplara erken dönemde yatırım yaptıkları için büyük bir risk almaktadır. Yatırım yapılan şirketlerin büyük bir kısmı ilerleyen yıllarda iflas etmesine rağmen varlığını devam ettiren az sayıdaki şirket çok hızlı büyüyerek bu fonlara çok büyük getiriler sağlamaktadır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonları Neleri İnceler?
Girişim sermayesi yatırım fonları, yatırım kararı öncesinde yatırım yapacağı şirketin rekabet edeceği piyasayı, şirketinin ürünlerini veya hizmetlerini, ile rakiplerinden ayıran özelliklerini, müşterilerin ürüne bakış açısını, şirketin yöneticilerin yetkinliğini, stratejilerinin yeterli olup olmadığını, yatırım tutarının gerçekçi olup olmadığını, yapılacak yatırım karşısında satın alınacak ise miktarını ve tahminen bu yatırımdan kaç yıl sonra çıkış yapılacağını araştırır ve bütün bu araştırmaların sonucunda bir yatırım kararı verirler.
Girişim sermayesi yatırım fonları inovatif girişimlere sadece finans kaynağı sunmakla da yetinmeyip bu girişimlerin alanlarında en yetkili işgücüne erişimine de yardımcı olurlar. Hatta stratejik planlamalarına da katkı sağlarlar. Bu fonların oluşturduğu network, her alanında en yetkin kişileri bir araya getirmektedir. Bu fonlar tarafından desteklenen şirketler emsallerine göre daha inovatif ürünler geliştirmekte daha fazla patent üretmekte daha hızlı büyümekte daha fazla yetenek çekmekte ve daha kısa sürede halka arz olmaktadır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarının Önemi
Serbest piyasa ekonomilerinin büyüme istatistiklerini ekonomik modellerle açıklamaya çalıştığımızda ilk bulduğumuz sonuçlardan birisi, sürdürülebilir yüksek büyümenin sadece çalışan sayısını ve sermaye artırarak yakalanamayaçağıdır. Sürdürülebilir yüksek ekonomik büyüme ancak ve ancak inovasyon ile mümkündür. Çünkü inovasyon katma değerli ürün veya hizmet yolunun temel yoludur. İnovatif şirketler dahil oldukları piyasayı yeni teknolojilerle yeni ürünlerle altüst etmeye ve piyasadaki yeni hakim olmayı hedeflemektedirler. Herhangi bir sektörde var olan ürünlere alternatif yeni bir ürün geliştirmek yahut yeni bir üretim teknolojisi geliştirmek her zaman riskli bir iştir. Bu risk sebebiyle küçük teknoloji şirketleri faaliyetlerini klasik yollardan finanse etmekte zorlanmaktadır. Bu şirketlerin yardımına bu durumda Girişim sermayesi yatırım fonları koşmaktadır. Bu nedenle dünyanın en inovatif şirketlerinin kümelendiği Kaliforniya’daki Silikon Vadisi’nin vazgeçilmez unsurlarından birisi teknoloji girişimlerini fonlayan, Girişim sermayesi yatırım fonlarıdır.
Amerika’da geçmişte girişim sermayesi tarafından fonlanmış şirketler bugün Gayri Safi Yurtiçi hasılanın %21’ini üretmektedir. Benzer şekilde özel sektör tarafından üretilen istihdamın yüzde on biri girişim sermayesi tarafından sonlanmış şirketlere aittir. 2007-2019 yıllar arasında girişim sermayesi konularının en çok yatırım yaptığı sektörler bilgi teknolojisi, sağlık ve lüks tüketim olarak sıralanabilir. Son yıllarda Girişim sermayesi yatırım fonlarının biyoteknoloji, temiz enerji, finansal teknolojiler ve yapay zeka alanlarını yaptığı yatırımlar hızlı bir şekilde artmaktadır.
Girişim sermayesi yatırım fonlarının dinamik, sağlıklı ve hızlı büyüyen bir ekonomi için ne kadar gerekli olduğu aşikar olup, gelişmekte olan ve gelişmiş ekonomilerde bu fonların aktivitelerin teşvik edici vergi kanunları çıkarılmıştır. Kısacası güçlü bir ekonomi için sağlıklı bir girişimci ekosistemine ihtiyaç vardır sağlıklı bir girişim ekosistemi içinse Girişim sermayesi yatırım fonları elzemdir. Yatırım fonlarından bahsetmek istersek şunları söylememiz gerekir:
GSYF’lerde Varlık Teması
Yatırım fonu belirli varlık sınıfları ve yatırım temalarının portföy yönetim şirketlerince belirli kurallara uygun olarak standart ve kolay ulaşılır hale getirilmiş deyim yerinde ise sizin için paketlenmiş halidir. Varlık sınıfı, belirli bir standardı organize ya da tezgah üstü piyasası ve fiyatı olan kolayca alınıp satılabilen her şeydir. Bunların başlıcaları değerli madenler, borçlanma araçları, endüstriyel metaller, petrol, hisse senedi yani pay senetleri gibi enstrümanlardır.
GSYF’lerde Yatırım Teması Bahsedilen bu varlık sınıflarının belirli segmentlerine belirli yatırım fikirleri odaklanmış halidir. Örnek vermek gerekirse hisse senetleri genel bir varlık sınıfını ifade ederken teknoloji hisse senetleri spesifik bir yatırım temasını ifade eder. Temel varlık sınıfları fonların temel çeşitlerini oluşturur. Bunlar likit fonlar dediğimiz para piyasası fonları, borçlanma araçları katılım fonları olarak ifade edilen faizsiz enstrümanlar, değerli maden fonları ve yurtiçi yurtdışı hisse senetleridir.
Türkiye’deki regülasyona göre bir fon en az varlıklarının yüzde sekseni ile temsil ettiği varlık sınıfına yatırım yapmak zorundadır. Örneğin bir hisse senedi fonu toplam büyüklüğünün yüzde seksenini sürekli olarak fonun teması paralelinde hisse senetlerine yatırmak durumundadır. Eğer fon tek bir varlık sınıfına değil farklı varlık sınıflarına aynı anda yatırım yapıyorsa bu fonları değişken fonlar ya da karma fonlar denir. Yine bir fon diğer fonlara yatırım yaparak bir yatırım stratejisi oluşturuyorsa bu fon türü de adı üstünde fon sepeti fonudur.
Son dönemlerde öne çıkan piyasa şartları ne olursa olsun yatırımcısına getiri sağlamayı hedefleyen fonlar bahsettiğim değişken ya da fon sepeti fonlar türündendir.
Anapara Korumalı Fonlar
Belirli bir vadeli riskinizi sınırlayarak bir temas yatırım yapmanızı sağlayan fonlara anapara korumalı fonlar denir. Bir anapara korumalı fona yatırım yaparak belirli bir vadede örneğin altın fiyatlarının yükselmesi durumunda getiri sağlayabilir, kötü senaryoda düşmesi durumunda ise ana paranızı koruma altına alabilirsiniz.
Serbest Fonlar
Varlık sınıfı ya da yatırım stratejisi bakımından herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan fonlara da serbest fonlar denir ki bunlara sadece profesyonel ve nitelikli yatırımcılara verilen belirli şartları sağlayan tasarruf sahipleri tarafından yatırım yapılabilir.
Alternatif Fonlar
Alternatif fonlar, girişim sermayesi denen borsa dışındaki büyüme potansiyeli olan şirketlere doğrudan sermaye koyan fonlar ve gayrimenkul piyasasına yatırım yapan fonları ifade eder. Bunlara yine biraz önce bahsettiğimiz üzere nitelikli yatırımcılar yatırım yapabilir. Modern portföy teorisi ilk tanıtıldığı 1950’li yıllardan bu yana şunu söyler: eğer potansiyel getiriyor artırmak ve riski sınırlamak istiyorsanız parasını portföyünüzü farklı varlık sınıfları ile çeşitlendirmeniz gerekir. Bireysel tasarruf sahibinin parasını çeşitlendirmenin en kolay yolu dünyanın her yerinde yatırım fonlarıdır. Yani aslında fonlar yatırım işinin demokratikleşmesini herkes tarafından ulaşılır olmasını sağlar.
Yatırım fonları bireysel tasarruf sahibinin erişiminin çok zor olduğu dünyaların kapısını da açar. Örneğin önde gelen teknoloji şirketlerine, sosyal medya, bulut teknolojileri, artırılmış gerçeklik, robotik sürücüsüz arabalar gibi temalara yatırım yapmak istiyorsanız yurt dışında hesap açıp tek tek hisse senetlerine yüksek maliyetlerle yatırım yapmak yerine kendi bankanızda pek işlemli profesyoneller tarafından yönetilen yeni teknolojiler temalı bir fonu satın alabilirsiniz. Bireysel faydaların yanı sıra yatırım fonları ülkenin gelişimine, piyasaların derinleşmesine, sermayenin tabana yayılmasına büyük katkılar sağlar. Kamu ve özel sektöre ciddi kaynak sağlayarak ekonomik gelişmeye destek olur. Dolayısıyla yatırım fonları ülkemiz ekonomisi, bu varlıkların sahipleri bireysel ve kurumsal yatırımcılar açısından yepyeni ufuklar açar. Gelişmiş ekonomilerde tasarrufların büyük bir kısmı yatırım fonlarında değerlendiriliyor. Ülkemizde tasarruf sahiplerinin birçok varlık sınıfını ve yatırım temasına erişimi mümkün kılan yepyeni ürünler mevcuttur. Bu geniş yatırım evreni biraz önce verdiğimiz örneklerle yeni nesil yatırımcıların beklentilerine de yanıt vermektedir. Ülkemizde Türkiye Elektronik Fon Alım-Satım Platformu tüm bankalara sağladığı altyapıyla kendi bankanız üzerinden Türkiye’deki 400’den fazla yatırım fonunda tek bir işlemle yatırım yapabilirsiniz. Dolayısıyla altından petrole kira sertifikalarından küresel şirketlerin hisse senetlerini hatta piyasa şartlarından bağımsız olarak mevduat faizinin üzerinde getiri yaratmayı hedefleyen çoklu varlık fonlarına kadar tüm bu ürünleri her bankadan kolaylıkla yatırım yapmanız mümkün.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına Yatırım Yapanların Dikkat Etmesi Gerekenler
Fon yatırımı yapanlar ilk önce kendilerindeki risk seviyelerini ölçmelidir.. Örnek vermek gerekirse hisse senetleri yatırımı riskli yatırımlardır. Hisse senedi yatırımı yapmak isteyen bir yatırımcı, Türkiye’de Borsa İstanbul’dan hisse senedi alacaksa bunu tercih ederken ilk önce bir makroekonomik bir yorum daha sonra ülke yorumuna daha sonra sektör yorumuna ve sektör içerisinde hangi şirketin tercih edilmesine varan bir dizi analiz yapmaktadır. Bu bilinç düzeyine sahip olmayan bir yatırımcı için doğrudan bir hisse senedi almak belki riskli bir tercih olabilir. Fakat bu işte kurumsallaşmış gerekli izinleri SPK’dan almış, denetlenen bir fon benim paramı hisse senedi yatırım anlamında benden daha iyi yönetebilir veya ben faizle ilgili bir yatırım tercih ediyorum ama mevduat getirisi beni tatmin etmiyor. Tahvil-bono piyasasında işlem yapmak istiyorum, tek başıma piyasada işlem yapmak belki daha maliyetli olabilir ama fon olarak bu maliyetler den kurtulma ve daha profesyonel bir yönetime kavuşma imkanı söz konusu olabilir. Birincisi hangi varlıkta pozisyon almak istiyoruz içine biraz hisse senedi olabilir biraz altın olabilir biraz döviz olabilir bu bütün seçenekleri değişik kombinasyonlarla önümüze bulma imkanı var fon çeşitliliği içerisinde.
