Yatırım Fonları Ve Hukuki Statüsü

admin Kasım 16, 2018 0 Comments

Yatırım Fonları Ve Hukuki Statüsü

Şeydanur Aksan

1) Fon Nedir?

Bir kurumu, bir işletmeyi finanse etmek ya da belli bir işin yürütülmesini sağlamak amacıyla gerektiği zaman harcanmak üzere ayrılan paraya fon denir. Fon halktan veyahut şirketlerden toplanabilir ve girişim sermayesi yatırım fonu, gayrimenkul yatırım fonu gibi belli bir konulara özgülenebilir. Fonlar faiz fonları, hisse senedi fonları, karışık fonlar ve nesil fonları gibi çeşitlere ayrılabilmektedir. Günümüzde bu fonlardan en çok dikkat çekeni yatırım fonlarıdır. Bu kapsamda yazımızda genel itibariyle yatırım fonlarını genel hatlarıyla ele alıyor olacağız.

2) Yatırım Fonu Nedir?

Ellerinde belirli bir miktar birikimi olan ve bu birikim ile karlı bir yatırım yaparak sürekli bir gelir sağlamak isteyen tasarruf sahipleri birikimlerini kendileri işletmek yerine uzman kuruluşlara devrederek, birikimlerinin uzman kuruluşlar tarafından işletilmesini tercih etmektedirler. Bu tür kuruluşlar tasarruf sahiplerinin ellerindeki paraları bir araya toplayarak onlarla verimli bir alana yatırım yapmakta, aynı zamanda sermaye sahibinin hak ve menfaatlerini korumak adına gerekli üstün çabayı göstermektedirler.

Yatırım fonları bu piyasanın etkin bir kurumu olup temelinde benzer finansal amaç ve hedefleri benimseyen kişiler için yatırım yapan oluşumlar özelliği taşımaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu’nda yatırım fonları “…halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan malvarlığı” şeklinde tanımlanmıştır. Daha açık bir ifade ile yatırım fonlarında, yatırımcıya verilen katılma belgesi karşılığında elde edilen paralarla bir portföy oluşturulmaktadır ve bu portföy kar sağlamak amacıyla, piyasadaki çeşitli yatırım araçlarında değerlendirmek üzere yönetilmektedir.

Yatırım fonuyla birlikte portföy kavramının açıklanmasında da yarar vardır. Yatırım fonları çerçevesinde genel bir tanımla portföy, mevcut yatırım araçları arasında en iyi bileşimi sağlayarak, en yüksek getiriyi elde edebilmek amacıyla oluşturulan finansal varlıkları ifade etmektedir.

3) Yatırım Fonu Nasıl Getiri Sağlamaktadır? Yatırım fonu ile kazanç elde etmenin 3 yolu vardır: a. Fonun sahip olduğu portföylerin değeri artabilir. Değeri artan menkul kıymet satıldığında sermaye kazancı elde edilir. Elde edilen kar fon portföy değerine eklenir. b. Fonun sahip olduğu portföyler faiz ya da kâr payı getirisi sağlayabilir. Bu durumda elde edilen kar fon portföy değerine yansıtılır. c. Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin değeri artar ve bu menkul kıymetler satılmazsa katılma paylarının değeri artar. Fonun toplam değerinin yüksek olması yapılan yatırımın değerinin de yüksek olduğu anlamına gelmektedir.

4) Yatırım Fonlarının Hukuki Statüsü Nedir?

Pek çok kişi yatırım fonlarına yüksek kar getirisi elde etmek amacıyla yönelmektedir. Bu noktada yatırımcının hangi hak ve yükümlülüklere sahip olduğunu, tercih etmiş olduğu yatırım fonunun risklerinin neler olduğunu ve bu risklerin en aza indirilmesi için izlenilmesi gereken yolların neler olduğunu öğrenebilmesi açısından yatırım fonlarının hukuki yapısı ve işlevinin incelenmesi önem arz etmektedir.

Öncelikle yatırım fonlarının unsurlarını kısaca açıklamak gerekirse;

• Katılmalı sözleşme unsuru: Yatırım fonunun temelini yatırım fonu içtüzüğü oluşturmaktadır. Taraflar arasındaki sözleşme içtüzük ile kurulmakta olup bu sözleşmenin bir tarafında yatırımcı (sermaye sahibi kişi), diğer tarafında ise kurucu yer almaktadır. Fon içtüzüğü kurucu tarafından hazırlanmakta ve yatırımcı taraf bu sözleşmeye katılma belgesi karşılığında katılmaktadır. Sözleşmenin, tarafların bir araya gelip sözleşme içeriğini müzakere ederek hazırlanmaması sebebiyle niteliği itibariyle genel işlem şartlarını içeren bir sözleşme olduğunu söylemek mümkündür. • İnançlı mülkiyet unsuru: Sözleşmenin kurulması ile birlikte yatırımcıya ait malvarlığı değerinin mülkiyeti kurucu tarafa geçmekle birlikte bu inançlı bir kazandırma hali olmakta, normal hukuki işlemlere kıyasla daha güçlü bir hukuki durum meydana getirmektedir. Her ne kadar malvarlığı değerinin mülkiyeti kurucu tarafa geçse de fon malvarlığının başka bir amaçla kullanılması mümkün olmayıp yalnızca yatırımcının yararına olan işlemler yapılabilmektedir. Bu bakımdan fona ait varlıkların maliki olarak gözüken kurucunun sahip olduğu mülkiyet hakkı inançlı bir mülkiyettir.

Vekalet akdine göre yönetim: Kurucu katılma belgesi sahiplerinin vekili gibi davranarak fonu yönetmektedir ancak tam bir vekalet ilişkisinin varlığından söz etmek mümkün değildir. Nitekim vekalet akdinden farklı olarak sözleşmeyi feshetme yetkisi yalnızca yatırımcı tarafa tanınmıştır. Burada söz konusu olan yatırımcıların tasarrufu ile oluşturulmuş olan portföylerin kurucu tarafından riskin dağıtılması ilkesine göre işletilmesi ve daha fazla kazanç elde edilmesi olup yatırımcı istediği zaman devrettiği malvarlığının mülkiyetini geri alabilme hakkına sahiptir.

Yatırım fonları tüzel kişiliği bulunmayan mal topluluklarıdır. Yukarıda da değindiğimiz üzere kurucunun malvarlığı içerisinde inançlı mülkiyet olarak bulunmaktadır. Bu fonların rehnedilememesi, teminat olarak gösterilememesi ve üçüncü kişiler tarafından haczedilememesi sebebiyle yalnızca işletilmek üzere devredilen bir malvarlığı statüsüne sahip olduklarını söylemek mümkündür. Yatırımcı taraf devrettiği maldan tamamen ayrılmamakta yalnızca ticari bir devir yapılmaktadır. Bu bakımdan fona ait malvarlığı değerlerinin mülkiyeti hukuken kurucuya ancak iktisaden yatırımcıya ait olmaktadır. Kurucunun sahip olduğu mülkiyetin inançlı bir mülkiyet olması sebebiyle fona ait değerler bakımından yatırımcılara karşı sözleşmeden doğan sorumlulukları bulunmaktadır. Bunların başında kurucunun yatırımcıların menfaatine olan tüm işlemleri yapma ve doğru analizlerle fonun yönetimini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır.